Suç Duyurusu ve Şikayet

Ceza yargılaması, ilk derece mahkemeleri için soruşturma ve kovuşturma evresi olarak ikiye ayrılır. Soruşturma evresi, Savcılık makamı tarafından yürütülür. Soruşturma evresinde hakim kararına ihtiyaç olması halinde işbu kararlar Sulh Ceza Hakimi tarafından verilir.

Gerçek veya Tüzel kişiler, suça ilişkin olarak ihbar veya şikayette bulunabilirler. Soruşturması şikayete bağlı suçlar için, Savcılık veya kolluk makamına şikayette bulunulması şarttır. 5271 Sayılı Ceza Muhakemesi Kanun’un 158. Maddesinde hangi kurumlara ihbar veya şikayet yapılabileceği düzenlenmiştir.

Soruşturulması ve kovuşturulması şikayete bağlı bir suçtan dolayı, şikayete yetkili kişinin, süresi içinde (6 ay, 5237 Sayılı TCK. m 73) , yazılı veya tutanağa geçirilmek üzere sözlü olarak (5271 Sayılı CMK m. 158), yetkili makamlardan, bu fiil hakkında kovuşturma yapılmasını istemesine şikayet denir.

Soruşturulması ve kovuşturması şikayete bağlı olmayan bir suçtan dolayı, yetkili makama yapılan şikayet ihbar niteliği taşımaktadır. İhbar, bir kişinin suçun şüphelisini veya suç olan olayı yetkili makama bildirmesi olup, herkes ihbarda bulunma hakkına sahiptir. İhbarda bulunmanın süresi bulunmamaktadır. Ceza Hukukuna ilişkin olarak zamanaşımı hükümleri saklıdır.

İhbar ve şikayet sözlü olarak yapılabileceği gibi yazılı olarak da yapılabilmektedir. Avukatlar ile takip edilen işlemlerde genelde Avukatlar yazılı olarak ihbar veya şikayette bulunmaktadır. İşbu makalede suç duyurusu yazılırken dikkat edilmesi gereken hususlar belirtilecektir.

1- Suçlanan Kişi : Şüpheli/Sanık

Şüpheli, soruşturma evresinde, suç şüphesi altında bulunan kişidir. İşbu tanıma 5271 Sayılı Ceza Muhakemesi Kanun’un 2. Maddesinde yer verilmiştir. Ceza Muhakemesi Kanun’unda belirtildiği üzere hazırlık soruşturmasında toplanan delillerle yeterli suç şüphesine ulaşıldığında, kamu davasının açılması gerektiği kabul edilmiştir. Kamu davası açıldığı takdirde kovuşturma evresine geçilmiş olacaktır. Sanık, kovuşturmanın başlamasından itibaren hükmün kesinleşmesine kadar, suç şüphesi altında bulunan kişidir.

2- Dilekçelerin İçeriği

Bir suç duyurusu ve şikayette suçlama konusu olay açık ve sade bir biçimde açıklanmalıdır. İşbu hususu sağlamak için kısa cümlelerle ve karışıklık yaratmadan olay hikaye edilmelidir. İşbu dilekçe okunduğunda dilekçeyi okuyan kişi, olayda hangi suçun olduğunu anlaması gerekmektedir.

3- Hukuki Değerlendirme

Şikayet ya da suç duyurusu dilekçelerinde, olay anlatıldıktan sonra hukuki değerlendirme başlığı altında hangi suçun söz edildiği ve suç unsurlarının oluştuğu açıklanmalıdır. Bu bölüm yargının işini hafifletmek için çok önemlidir. Avukatlar, hukuki vasıflandırmayı yaparken çok dikkatli olmalıdır. Avukat olmadan yapılan suç duyurularının başarıya ulaşmamasının altında yatan sebep hukuki vasıflandırmanın yapılamamasından kaynaklanmaktadır.

4- Dilekçenin Eklerinin Düzenli Olması

Dilekçelerin ekinde yer alan belgelerin düzenli olması ve numaralandırılması büyük önem taşımaktadır. Dilekçenin içeriğinde bahsedilen belgelerin numaralandırılması gerekmektedir. Dilekçenin sonunda ekler ve numaraları belirtilmelidir. Belgelerin üstüne ise numaralarının yazılması gerekmektedir.

5- Suç Duyurusu ve Şikayet Sonrası Savcılık İşlemleri ve Kararları

Suç haberinin alınmasıyla başlayıp esas olarak savcı ve onun yardımcısı sıfatı ile kolluk tarafından gerçekleştirilen ve kamu davasının açılmasına gerek olup olmadığının araştırıldığı, kural olarak yazılı ve gizli olarak gerçekleştirilen adli nitelikteki faaliyete soruşturma, bu faaliyetin yapıldığı evreye de soruşturma evresi denir.

Soruşturma evresinde, Cumhuriyet Savcısı, maddi gerçeğin araştırılması ve adil bir yargılamanın yapılabilmesi için, emrindeki adli kolluk görevlileri marifetiyle, şüphelinin lehine ve aleyhine olan delilleri toplayarak muhafaza altına almakla ve şüphelinin haklarını korumakla yükümlüdür. (5271 Sayılı CMK m. 160/2)

Soruşturma işlemleri gizli yürütülmektedir. Kanunun başka hüküm koyduğu haller saklı kalmak ve savunma haklarına zarar vermemek koşuluyla soruşturma evresindeki usul işlemleri gizlidir.Her soruşturma işlemi tutanağa bağlanır. Tutanak, adli kolluk görevlisi, Cumhuriyet Savcısı veya sulh ceza hakimi ile hazır bulunan zabıt katibi tarafından imza edilir. (5271 Sayılı CMK m. 169/2)

Soruşturma evresi kovuşturmaya yer olmadığı kararı veya iddianame düzenlenerek mahkemeye verilmesi ile sona ermektedir.Cezayı kaldıran şahsî sebep olarak etkin pişmanlık hükümlerinin uygulanmasını gerektiren koşulların ya da şahsî cezasızlık sebebinin varlığı halinde, Cumhuriyet savcısı kovuşturmaya yer olmadığı kararı verebilir. (5271 Sayılı CMK m. 171/1)

Uzlaştırma ve önödeme kapsamındaki suçlar hariç olmak üzere, Cumhuriyet savcısı, üst sınırı üç yıl veya daha az süreli hapis cezasını gerektiren suçlardan dolayı, yeterli şüphenin varlığına rağmen, kamu davasının açılmasının beş yıl süre ile ertelenmesine karar verebilir. (5271 Sayılı CMK m. 171/2)

Kamu davasının açılmasının ertelenmesine karar verilebilmesi için; Şüphelinin daha önce kasıtlı bir suçtan dolayı hapis cezası ile mahkûm olmamış bulunması, yapılan soruşturmanın, kamu davası açılmasının ertelenmesi halinde şüphelinin suç işlemekten çekineceği kanaatini vermesi, kamu davası açılmasının ertelenmesinin, şüpheli ve toplum açısından kamu davası açılmasından daha yararlı olması, suçun işlenmesiyle mağdurun veya kamunun uğradığı ve Cumhuriyet savcısı tarafından tespit edilen zararın, aynen iade, suçtan önceki hale getirme veya tazmin suretiyle tamamen giderilmesi, koşullarının birlikte gerçekleşmesi gerekir. (5271 Sayılı CMK m. 171/3)

Erteleme süresi içinde kasıtlı bir suç işlenmediği takdirde, kovuşturmaya yer olmadığına karar verilir. Erteleme süresi içinde kasıtlı bir suç işlenmesi halinde kamu davası açılır. Erteleme süresince zamanaşımı işlemez.

Cumhuriyet savcısı, soruşturma evresi sonunda, kamu davasının açılması için yeterli şüphe oluşturacak delil elde edilememesi veya kovuşturma olanağının bulunmaması hâllerinde kovuşturmaya yer olmadığına karar verir. Bu karar, suçtan zarar gören ile önceden ifadesi alınmış veya sorguya çekilmiş şüpheliye bildirilir. (5271 Sayılı CMK m. 172/1)

Suçtan zarar gören, kovuşturmaya yer olmadığına dair kararın kendisine tebliğ edildiği tarihten itibaren onbeş gün içinde, bu kararı veren Cumhuriyet Savcının yargı çevresinde görev yaptığı ağır ceza mahkemesinin bulunduğu yerdeki sulh ceza hakimliğine itiraz edebilir.

Soruşturma evresi sonunda toplanan deliller, suçun işlendiği hususunda yeterli şüphe oluşturuyorsa; Cumhuriyet savcısı, bir iddianame düzenler. (5271 Sayılı CMK m. 170/2)

6- Sonuç

Ülkemizde yargı makamlarının yükü çok fazla olduğundan dolayı her dosya ile yeteri kadar ilgilenilmemektedir. Bu durumda avukatlara çok büyük bir sorumluluk düşmektedir. Avukatların dosyalarını iyi takip etmesi halinde, yargının üstünden büyük bir yük alınacaktır. Her dosya ile yeteri kadar ilgilenilmesini avukatlar sağlayacaktır. Bu sebepten dolayı suçtan zarar görenlerin, yaptıkları suç duyurularını takip edemeyecekleri aşikardır. Suçtan zarar gören mağdurların yargıya olan güvenlerinin artması ve adaletin daha hızlı sağlanması bakımından dosyaların avukatlar tarafından takip edilmesi büyük önem taşımaktadır. Dosyaların avukat ile takip edilmesi halinde, soruşturma dosyasının eksikleri çok daha hızlı tamamlanacaktır. Bu şekilde yargılamadaki aksaklıkların önüne geçilebilecektir.

Yazan: Avukat Mirkan Günay Topcu