Taşıma Hukuku

Taşıma Hukuku

Yüklerin veya insanların güvenli, hızlı ve sağlam bir şekilde taşınmasına genel olarak taşımacılık adı verilir. Taşımacılığın birçok türü vardır. Türleri değişiklik gösterse de amaç aynıdır. Taşımacılık faaliyetleri yapılırken ortaya çıkan birtakım sorunlar vardır. Bu sorunlar hukuka taşınır. Hukukta bu konu ile alakalı kurallar tek bir yapıda incelenmemektedir. Kurallar dağınık bir şekilde ilerlemektedir. Taşıma hukuku ile alakalı sorunlarda bakılacak ilk şey olaya hangi kuralın uygulanacağıdır. Konuya kanun ile değil kurallar ile çözüm yolu bulunmaktadır. Taşıma hukuku ile bizleri karşılayan en büyük sorunlardan biri de karayolu taşımacılığıdır. Gündemi meşgul eden konu başlığı budur. Taşımacılık en fazla karayolları üzerinden yapılmaktadır. Buda ister istemez bir takım sorunları ortaya çıkarmaktadır. Örneğin;

• Yükü taşıyanın sorumluluğu
• Yükü taşıtanın sorumluluğu
• Taşıma işlerini düzenleyen şirketin sorumluluğu
• Sigorta Şirketlerinin, kusurlu olan tarafa rücu hakkı

Gibi alt başlıklarda birçok sorumluluğu içinde barındırır. Bu sorumluluklar iyi uygulanmadığı zaman bir takım sorunlara dönüşebilir. Sorunları çözmek için açılan ana başlık ise taşıma hukukudur.

Taşıma Hukukunun Genel Kuralları

Taşıma hukukunun kendi içinde kuralları vardır. Bunlar;

• Taşınacak malın genel bilgileri ile alakalı bir taşıma sözleşmesinin oluşturulması
• Taşınacak malın genel özellikleri ve fiyat bilgisi
• Yükü taşıyan aracın türü ve taşımacılığın türü ile ilgili konular
• Taşınacak yükün firmadan ne zaman çıktığı ve varış yerine ne zaman ulaşacağı,
• Yükün nereye ulaşacağı ile alakalı bilgiler
• Taşıma ücreti ile alakalı bilgiler
• Yükün kaç gün içinde gideceği ve süre takibi
• Taşınan malların paketlenmesi ile alakalı bilgiler
• Malı taşıyan ve sevk eden bireylerin bağlı olduğu sorumluluklar
• Yüklerin olduğu araçlar kapasite bakımından doğru bir yol izlemiş mi?

Her taşımacılık türünün kendine has fiyatlandırması vardır. Bununla alakalı düzenlemeler doğru bir şekilde yapılmalıdır.

Bu maddelerin her biri taşımacılık sisteminde bir kuralı ifade eder. Bu kurallar hukuku oluşturur. Doğru uygulanmadığı takdirde hukuka başvurulur. Her taşımacılığın kendine ait kuralları olabilir. Deniz taşımacılığı ile karayolu taşımacılığı kurallar bakımından farklılık gösterebilir. Örneğin,

• Fiyat olarak
• Süre olarak
• Miktar olarak

farklılık göstereceği için her taşımacılık türü kendi içinde değerlendirilmelidir. Taşıma hukuku önemli bir konudur. Bu konu içerisinde birçok mevzuatı barındırır. Sigorta ile oluşan durumlar, sorumluluklar ve oluşan sorunlar bu konunun içerisinde yer alır. Çözüme kavuşacağı yer de taşıma hukukudur.

Taşıma Sözleşmeleri

Taşımacılıkta sözleşme en önemli aşamadır. Sözleşmeler de istenilen her şey ayrıntılı bir şekilde yazılmaktadır. Yapılan sözleşmeler karşılıklı olarak düzenlenir. Sözleşmede yazan maddelere göre ilerlenir. Sözleşmede yazmayan hiçbir şey yapılamayacağı gibi sözleşmede yazan maddelerde eksik yapılamaz. Her şey orantılı bir şekilde düzenlenir. Taraflar sözleşmeleri düzenler ve onaylar. Taşıma hukukunda sözleşmeler türlere göre şekillenir. Her taşımacılık türünün kendine ait bir sözleşmesi vardır. Bu sözleşmelerin içerikleri aynı olmayabilir. Türlere göre sözleşmeler ise aşağıda verildiği gibidir.

• Taşımacılık deniz yolu: Ocean Bill of Lading,/Deniz konşimentosu
• Taşımacılık demiryolu: Railway Bill/Demiryolu Taşıma senedi
• Taşımacılık karayolu: Truck bill of lading veya CMR karayolu taşıma senedi
• Taşımacılık havayolu: Airway bill/Havayolu taşıma senedi
• Nakliyeci uluslararası belgeler;
• FCR: Forwarders Certificate of receipt/Nakliyecinin mal teslim alma belgesi
• FCT: Forwarders Certificate of transport,/Nakliyecinin eşya alma belgesi
• FBL: FİATA Negotiable combined transport bill of lading data/ciro edilebilir karma taşıma konşimentosu
• FWR: FIATA warehouse receipt/FIATA ambarlama belgesi
• TBL: through bill of lading konşimentosu

Yapılan bu sözleşmeler yasal belge niteliğindedir. Bu sözleşmelerin içinde taraflara ait her türlü bilgi mevcuttur.

Karayoluyla Eşya Taşınmasına İlişkin Uluslararası Sözleşme (CMR)

CMR, uluslararası kamyon taşımacılığı için düzenlenen bir mal taşıma belgesidir. CMR içeriği;

• İhracatçı firmanın adı
• İhracatçı firma adresi
• İthalatçı firma adı
• İthalatçı firmanın adresi
• Malın teslim edileceği mekân
• Yükleme alanı
• Yükleme tarihi
• Malın cinsi
• Ambalaj cinse ve adet miktarı
• Brüt kilo
• Teslim şekli
• Araç plaka bilgileri yer almaktadır.

CMR belgesi üç ana belge şeklinde hazırlanır. Hazırlanan ilk belge ihracatçı için, ikinci belge mallar ile gönderilmek ve sonuncu ise nakliyede kalmak üzere hazırlanır. CMR belgesi hazırlandıktan sonra yükletici ile taşıyıcı tarafından imzalanır. Türkiye CMR konvansiyonuna katılması 07.12.1993 tarihli 3939 sayılı kanun yolu ile uygun bulunmuştur. CMR uluslararası bir belgedir. Bünyesinde 56 taraf ülke vardır. Karayolu taşımacılığı yapan ülkelerin ortak sözleşmesidir.
CMR üye ülkeler arasında Azerbaycan, Bulgaristan, Suriye, Yunanistan, Macaristan, Gürcistan, Almanya, İtalya, İran vb birçok ülke vardır. Sınır komşularımız ile sık sık karayolu ticareti yaptığımız bilinmektedir. Durum böyle olunca taşıma hukuku kendiliğinden oluşmuştur.

Karayoluyla Eşya Taşıma Sözleşmelerinden Doğan Uyuşmazlıklar

Karayolları taşımacılığı en fazla yapılan taşımacılık türü olduğu için bir takım sorunlar ve uyuşmazlıklara sebep olmaktadır. Bu sorunlar taşıma hukuku bağlamında bir şekillenmenin oluşmasında rol oynar. Karayolları taşımacılığında çıkan uyuşmazlıklar, taşıyıcı veya şirket bazlı olabilmektedir. Uyuşmazlık sorunun ortaya çıkması birçok şekilde mümkündür. Bu şekiller aşağıda verildiği gibidir.

• Taşımacı tarafından çıkan uyuşmazlıklar
• Taşıma firması tarafından ortaya çıkan uyuşmazlıklar
• Malı alan kişi veya kişiler tarafından ortaya çıkan uyuşmazlıklar

Karayoluyla Eşya Taşımada Taşıyıcının Sorumluluğu

Karayolu taşımacılığında ister istemez ortaya çıkan bazı sorunlar vardır. Bu sorunlar taşıyıcı şirkete sorumluluklar yükler. Taşıma hukukunun bir kısmını bu sorumluklar oluşturur. Taşıyıcı, taşıma işlemi sırasında taşınan yüke verdiği kısmi veya bütün hasarlardan dolayı gecikmeye sebebiyet verirse bunlardan sorumludur. Bu sorumluluklar,

• Hasar ve ziya sorumluluğu
• Gecikmeden dolayı oluşan sorumluluk olmak üzere iki başlık altında toplanabilir. 

Sorumluluklar farklı görüşler ile açıklanmaktadır. Bunlardan ilki, taşıyıcının yükü geciktirmesinden, hasar vermesinden ve ziyadan dolayı sorumluluğunu kusur sorumluluğu şeklinde kabul eder. Diğer bir görüş ise hasardan ziyadan ve gecikme gibi nedenlerden dolayı oluşan sorumluluğun hukuki niteliği yumuşatılmış bir kusursuz sorumluluk olarak değerlendirilmesidir. Taşıyıcı sorumluluktan kurtulmak için;

• Sözleşme veya teamüle uygun olarak üstü açık bir aracın kullanılmış̧ olması yahut güverteye yükleme yapılması.
• Gönderen tarafından yapılan yetersiz ambalajlama.
• Eşyanın gönderen veya gönderilen tarafından işleme tabi tutulması, yüklenmesi veya boşaltılması.
• Eşyanın; özellikle kırılma, paslanma, bozulma, kuruma, sızma, olağan fire yoluyla kolayca zarar görmesine yol açan doğal niteliği.
• Taşınacak paketlerin gönderen tarafından yetersiz etiketlenmesi.
• Canlı hayvan taşıması.
• 27/10/1999 tarihli ve 4458 sayılı Gümrük Kanunu ile diğer kanun ve düzenlemelerde yer alan hükümlerin taşıyıcının sorumluluktan kurtulmasını haklı gösterdiği hâller.

gibi nedenleri taşıyıcı ispat ederse bu sorumluluktan kurtulmuş olur. Burada dikkat edilmesi gereken durum ispat hususudur. Durumun aksi olursa işlemler ona göre yapılacaktır. Sorumluluk malın size verilmesinden ibaret gibi görünse de onu düzgün bir şekilde götürmek çok kolay bir iş değildir. Taşıyıcı firmanın bu sorumlulukları düzgün bir şekilde yerine getirmesi gerekmektedir. Sorumluluk zinciri genel ve özel olarak değerlendirilmekte ve ona göre teminat garantisi verilmektedir. Genel olarak verilen ilk başlık altında yazılanlardır. Özel olarak verilen ise firma ile alakalı bir durumdur. Bu durumlarda yüzde yüz sigorta şirketi kapsamına girmemektedir. Bunun bir kısmını şirket bünyesi karşılamaktadır. Bu bilinmesi gereken önemli konudur. Edilen şikâyetler ona göre olmalıdır.

Karayoluyla Eşya Taşımada Taşıyıcının Sigorta Yükümlülüğü

Her taşımacılık türünde olan en önemli özellik sigorta işlemleridir. Sigorta, taşıyıcının mali olarak sorumluluğunu teminat altına almaktadır. Sigorta, taşımacılığın bel kemiğidir. Taşıma hukukunun oluşması için önemli bir etkendir. Türkiye CMR sigortaları olarak biraz dar bir bütçe imkânı verdiği için, yurt dışında oluşan sigorta şirketlerine rağbet artmıştır. CMR sigortalarında;

• Taşımacılık yapılan aracın devrilmesi ile taşınan malların zarara uğraması ve bu zarar gören malların hasarının karşılanması için yapılan bir takım masraflar
• Genel olarak düzgün yerleştirilmiş malların da zarar görmesi
• Önlemlere rağmen malların bazlarında görülen yaş sorunu
• Soğutma sistemi eksiksiz çalışan bir aracın istenmeyen sebepten dolayı hasara uğraması

Gibi hususlar teminat altına alınmıştır ancak CMR sigorta sisteminde oluşan zararların bir bölümünü taşıyıcı firma ödemektedir. 

CMR teminat dışı durumlar;

• Serilen bez yırtık ise ıslanan ve hasar gören mala uygulanan teminat
• Mallar taşınmadan öncesinde oluşan hasarlar ile ilgili sorunlar
• Aracı yalnız bıraktığı için oluşan hasarlar ve kaynağı ile alakalı durumlar
• Taşımacılık halinde iken trafik kurallarının ihlal edilmesi durumunda oluşan hasarlardan
• Aracın kendi arızası yüzünden mallara vermiş olduğu zararlar
• Geç sevkiyat yüzünden taşınan malların bozulması

gibi durumlarda sigorta şirketi teminat garantisi vermemektedir. Ülkemizde bu sistem eskiye dayanmaktadır.